In het jaar dat het vijf jaar geleden is dat kunstenaar Armando overleed, is bij Rijksmuseum Twenthe de eerste tentoonstelling te zien aan de levensgrote, bronzen sculpturen van Armando (1929-2018), een van de bekendste en meest veelzijdige naoorlogse kunstenaars van Nederland.

Het merendeel van de beelden in de tentoonstelling is ontstaan in de afgelopen 25 jaar.  De vroegste bronzen sculpturen uit Armando’s oeuvre zijn veelal iconische objecten: een vlag (Fahne) of brokstuk (Bruchstück). Later ontstaan er menselijke figuren. Herkenbaar omdat ze grofweg de vorm van een lichaam volgen, maar tegelijkertijd anoniem en nooit helemaal af zijn. Armando noemde ze Gestalten: figuren of gedaanten. Het zijn ongrijpbare verschijningen, menselijk en onmenselijk tegelijkertijd, die hun vorm hebben gekregen in klei en later zijn gegoten in brons.

Tragiek van de mens

In de tentoonstelling worden de beelden geflankeerd door schilderijen van Armando, waarin dezelfde onderwerpen of motieven terugkomen. Soms letterlijk, vaker op associatief niveau. Maar het thema dat in alle werken resoneert en waarvan Armando’s hele oeuvre is doortrokken, is de tragiek van het menselijk bestaan. Zijn werk gaat over de mens, de vergankelijke mens, die zich een weg door het leven baant, laverend tussen goed en kwaad, schuld en onschuld, dader en slachtoffer.

Vergankelijkheid en melancholie

Armando leerde de tragiek van de mens kennen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als jongen van een jaar of 12 zag hij in de bossen rondom Amersfoort van nabij de bewegingen van de gevangenen en bewakers in het concentratiekamp aldaar. Hij zag het kwaad waartoe de mens in staat is. Het kwaad dat aan de oppervlakte komt in de oorlog en de strijd. Armando was getuige. Eentje die de pijnlijke en ongemakkelijke herinnering aan wat er heeft plaatsgevonden niet wil bedekken, maar laat voortduren. Hij gaf zijn observaties vorm op uiteenlopende manieren; van de bronzen beelden van ongrijpbare gedaanten tot geschilderde landschappen die hun onschuld hebben verloren. Maar altijd is zijn beeldende werk doordrongen door een gevoel van vergankelijkheid en melancholie.

Armando – Gestalten toont de kunstenaar in al zijn veelzijdigheid. Naast de beelden en schilderijen zijn in de tentoonstelling verschillende schetsen te zien die Armando maakte ter voorbereiding op de beelden. Fragmenten uit zijn poëzie en proza vullen het beeldende werk aan. De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Armando Stichting en is samengesteld door Josien Beltman en Sigrid Bruijel.

KunstKrant, maart/april 2023, p. 51

Rijksmuseum Twenthe

www.rijksmuseumtwenthe.nl  

Het Armando Museum was gevestigd in Amersfoort, brandde geheel af en werd hierna gevestigd in Bunnik – Landhuis Oud Amelisweerd.